زنگ تجربه

تجربه سه سال و اندی بچه دا ری به من آموخته که بهترین کارگاه خلاقیت و یادگیری همین فضای خانه و آشپزخانه خودمان است به اضافه یک مادر با حوصله و آسان گیر در امر نظافت و تمیزکا ری!!! دخترک موطلایی ما عاشق بازی با حبوبات و غلات است. ظرف شستن را دوست دارد چون آب بازی را دوست دارد و قدری هم گردگیری و نظافت تا باز هم فرصتی باشد برایش تا با آب فشان و دستمال روی شیشه میزها بازیه دیگری برای خودش ترتیب دهد. دیروز عصر جای شما خالی که میخواستیم هندوانه بخوریم. این روزها سعی می کنم دخترکم را از فضای زیادی تمیز و مرتب بودن درآورم. مثلا به جای بشقاب و چنگال برای خوردن هندوانه یک روفرشی و یک سینی بزرگ می آوردم و قاچ های هندوانه را با پوست میده...

شروع فصل گرما با هندوانه هم عالمی دارد. خلاقیتمان بسیار گل کرده و هر بار که این میوه شیرین و خوشمزه را جای شما خالی نوش جان می کنیم ساعتی را هم با پوست و گوشت و دانه آن به بازی می گذرانیم. با یک چاقو به جان پوستهای هندوانه افتادم و آنها را در اشکال مختلف برش دادم این هم به خاطر سفتی پوست هندوانه و سختی برش دادن آن برای دخترکم بود وگرنه این کار را هم به خودش واگذار می کردم. و دخترک مو طلایی مان با آن دستهای خلاقش شروع به کار کرد و چیزهایی ساخت که به ذهن مادرش نمی رسید. آپارتمان و کشتی و دختر و کتابخانه!!!! ...

این روزها در گوشه و کنار خانه کاردستی های دیانا به چشم می خورد. با یک چسب ماتیکی و قیچی و تکه های پارچه و روزنامه و کاغذ رنگی و بریده مجلات و پوست شکلات و ... و با انواع رنگها ، کاردستی میسازد. درست کردن کاردستی و کلاژ با وسایل گوناگون و به همراه جذابیت استفاده از قیچی و چسب برای بچه ها یک فعالیت جالب و مفرح است. در عین حال که میتوانند در این کار خلاقیتهایشان را بروز دهند، با لمس انواع کاغذ و پارچه و ... و امکان بریدن یا نبریدن آنها به کشفیات تازه ای می رسند. و از همه مهم تر عزت نفسی است که در چشمان کودکم برق می زند وقتی که می تواند با این وسایل چیزهایی را خلق کند. این بار به دیانا یک تکه خمیر دادم و تکه ها کوچک مقوا و...

دیروز دخترکم بعد از دو روز تب، بی حال روی پتویش نشسته بود و می خواست که با او بازی کنم. من هم مثل همیشه دور و بر خانه راه می رفتم و دنبال چیزی می گشتم که کمی سرگرمش کنم. چشمم به فویلهای آلومینیوم استفاده شده ای افتاد که برای بازی و کاردستی کنار گذاشته بودم. آنها را به همراه چند تا چوب معاینه ( یا همان چوبهای بستنی!!) آوردم و با دیانا مشغول گلوله ساختن شدیم و بعد هم دیانا گلوله ها را روی چوبهای بستنی می گذاشت و به داخل جعبه می انداخت. راستش خودم هنوز نمی دانستم که میخواهم با این گلوله ها چکار کنم ولی دخترکم هم سرگرم بود. کار ساختن گلوله ها که تمام شد، دیانا به اتاقش رفت یک روبان قرمز آورد و با گلوله ها ( یا به قول دیانا گوی ها) و آن رو...

بازی با اشکال هندسی و آموزش آنها به دخترم از ابتدایی ترین بازیهای ما بود. وقتی دیانا کمی بیشتر از یک سال داشت با فوم های ماکت سازی شکل های مربع و دایره و مثلث و ذوذنقه و ... را ساختم و هر کدام را به یک رنگ در آورده بودم و بعد آنها را به پازل های دو تکه تبدیل کردم و دخترکم با آنها هم رنگها را تجربه می کرد و هم شکل ها را یاد گرفت و هم نحوه کنار هم گذاردن پازل های ساده دو تکه را. چند وقت قبل با استفاده از یک پرگار چندین دایره یک اندازه روی مقوا کشیدم و هر کدام را به دو، سه، چهار و هشت تکه تقسیم کردم و برش دادم و با دخترم هر تکه را رنگ آمیزی کردیم و بعد دخترکم سعی می کرد مجددا دایره بسازد. راستش فکر اولیه خودم هم همین بود ساختن دایره...

دو چیز در مورد خلاقیت حائز اهمیت است یکی سیالی فکر و دیگری انعطاف فکری. سیالی فکر به تعداد زیاد جوابها بستگی دارد حال ممکن است که این جوابها بسیار شبیه هم باشند ولی هر چه این تعداد بیشتر باشد سیالی فکر بیشتر است. ولی انعطاف فکری به تفاوت جوابها و پیدا کردن رابطه (خصوصا رابطه تصویری) بین جواب و مورد سوال بستگی دارد. که هر دو اینها باید در بازیهای خلاقانه لحاظ شوند. بازی نامگذاری یک دایره در وسط می کشیم که اطراف آن را دایره های متعدد فرا گرفته است. نام یک فرد یا شی را می نویسیم و از کودک می خواهیم که بگوید این شی یا این نام چه چیزهایی در ذهنش تداعی می کند و نام آنها را در دایره های اطراف بنویسد و بعد دلیل ربط این دو را پیدا کنیم ( د...

تا حدودی تکنیک حذف را در پست قبل توضیح دادم . اما این تکنیک را در موارد بیشتری می توان بکار برد. مثلا به کودک بگوییم که اگر قرار باشد با مداد و خودکار و ماژیک نقاشی نکشد با چه چیزهای دیگری می تواند نقاشی کند.  و یا با مطرح کردن سوالهای خلاقانه تفکر و خیالپردازی کودک را بکار بگیریم و هر جوابی که داد بدور از فضای انتقادی بپذیریم و بررسی کنیم. مثلا از او بپرسیم اگر جامدادی نداشته باشد از چه چیز دیگری می تواند به جای آن استفاده کند و یا چگونه مدادهایش را به مدرسه ببرد. (این سوال در کلاس مطرح شد و جوابها جالب بود... از قوطی کمپوت، جوراب، کِش، جیب و حتی نظر من این بود که اگر فرد موهای فرفری دارد میتواند مدادها را در لابه لای موهایش بگذارد. )...

بازی مهمترین و درونی ترین انگیزه فعالیت کودک است و به قول پیاژه بازی تفکر کودک است. بیشتر مطالبی که از این به بعد مطرح می شود در غالب بازیهایی است که می توان با کودک انجام داد تا نیمکره راست کودک را فعال نگه داشت و در نهایت در مسیر خلاقیت قرار بگیرد. چون خانم جهانبخش یک معلم ابتدایی هست ند بیشتر فعالیت های ایشان هم برای همین رده سنی است و من فکر می کنم برای بچه های کوچکتر و خصوصا زیر سه سال این بازیها نیاز به پردازش بیشتر و خلاقیت پدر و مادر دارد تا بتوانند آنها را به گونه ای تغییر دهند که با کودکشان همخوانی داشته باشد. چند نکته که به نظر میامد بیشتر والدین با آن مشکل دارند  در کلاس مطرح شد که به نظرم دانستنش خالی از لطف نیس...

این هفته از طرف موسسه آستان مهر دو جلسه کارگاه کودک خلاق توسط خانم جهانبخش، مدرس و محقق در زمینه خلاقیت برگزار شد. جلسه اول با حضور بچه ها برگزار شد. ولی به دلیل فضای محدود و کم حوصلگی والدین جلسه دوم بدون حضور کودکان برگزار شد و واقعا کلاس چیزی کم داشت. در اینجا چکیده ای از مطالب ارائه شده در کلاس را خدمتتان عرض می کنم. تعریف خلاقیت: خلاقیت داشتن نگاه نو به دنیا است. دیدن دنیا از دیدی تازه. در غرب خلاقیت را به عنوان یک تکنیک می شناسند که با گذراندن دوره های آموزشی میتوان به آن دست یافت ولی در عرفان شرقی خلاقیت یک تجربه کاملا شخصی و انفرادی است و قابل آموزش نیست. دیدگاه خانم جهابخش در این مورد چیزی مابین این دو تعریف بود و معتقد...